Levenskunst tot op hoge leeftijd

Datum: zaterdag 11 november 2017 – zondag 12 november 2076
Inleiders: Frits de Lange, Ineke Koedam-Visser
Gastheer: Bart van der Elst

In maart 2015 organiseerde de Vereniging Woodbrookers een weekend met de titel 'De laatste levensfase en het zelfgekozen levenseinde', en in november 2016 stond 'Levenskunst tot het einde toe' centraal. Het waren zeer waardevolle bijeenkomsten - met veel deelnemers - rond het thema dat zo dicht bij ons staat. En de behoefte bleek steeds groot om samen verder te praten over 'Hoe doe je dat, het leven 'leven' ook als het naderende levenseinde moeilijk en zwaar wordt?'Op 11 en 12 november 2017.

Programma

Zaterdag 11 november
09.30 uur Aankomst 11.00 uur Kennismaking in de bibliotheek
12.30 uur lunch
14.00 uur inleiding door Prof. Dr. Frits de Lange
'Tot het einde levend', aansluitend uitwisseling en gesprek
18.00 uur diner
19.30 uur inleiding door Ineke Koedam - Visser
'Troostrijke ervaringen bij het levenseinde', aansluitend uitwisseling en gesprek
Zondag 12 november
v.a. 08.00 uur ontbijt
09.30 uur stilte
10.30 uur voortgang gesprekken met Bart van der Elst en afsluiting
12.30 uur lunch, aansluitend vertrek
-.-.-.-

Prijzen

Eenvoudige kamer € 145,-
Tweepersoons luxe kamer € 152,-
Eénpersoons luxe kamer € 170,-

Woodbrookersleden ontvangen een korting van 10%.

De bijeenkomst gaat door bij een minimale deelname van twaalf deelnemers en een aanbetaling van 15 euro voor 1 november 2017, overgemaakt op NL 57 INGB 0000930000 t.n.v. Vereniging Woodbrookers onder vermelding '11-12 november 2017'.

Als u zich opgeeft via e-mail, verzoeken wij u uw voorkeur voor een slaapaccommodatie (eenvoudig of luxe) kenbaar te maken en eventuele dieetwensen.

Opgave bij Vereniging Woodbrookers Barchem, masondorp@solcon.nl
Info: Bart van der Elst 0343-413039

Van Frits de Lange

Tot het einde toe levend

De ouderdom komt met gebreken, en steeds meer naarmate we ouder worden. De medisch-technologische vooruitgang heeft in dit opzicht een dubbel effect: ze houdt ons langer in leven, maar maakt het langere leven ook zwaarder. De hoge ouderdom wordt voor veel mensen tot een last, zo dat sommigen er liever voor die tijd 'uitstappen'. Hoe sta jij in het leven in het zicht van de dood? Kun je je daarop voorbereiden? En hoe doe je dat dan? Onze cultuur kan slecht omgaan met deze vragen: moderne mensen staan met de rug naar de dood. Dat is aan de ene kant ook goed: elk mens is tot aan het einde levend. Toch maakt het ons ook monddood, als het eropaan komt. Gelukkig lijkt er een wending plaats te vinden en wordt het sterven steeds meer bespreekbaar. In praktische zin, in overleg met de arts: hoe zal het gaan, en hoe wil ik het liefst dat het gebeurt? En laat ik de dood over mij heen komen, of neem ik de regie? Maar ook existentieel wordt de dood voorwerp van gesprek: wat betekent doodgaan voor mij? Ben ik er klaar voor? Zo leef je naar het einde toe. Ieder mens doet dat op een eigen manier. Zoals je in het leven staat, zo nader je ook de dood. Kun je doodgaan dan leren, bestaat er ook zoiets als stervenskunst? De middeleeuwen hadden er een kerkelijk handboek voor, maar wij moeten een eigen weg hierin zoeken. Hoe dan ook, sterven kun je maar één keer doen. Je kunt wel de kunst afkijken van hen die je zijn voorgegaan. Rolmodellen, die hebben voorgedaan wat het betekent om tot het einde toe te leven.

Frits de Lange, ethicus en theoloog, is verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen. Tevens is hij hoogleraar in Stellenbos in Zuid Afrika.

Van Ineke Koedam

Troostrijke ervaringen bij het levenseinde

De dood is een bij uitstek persoonlijke belevenis, gekleurd door eigen ervaringen, overtuigingen en cultuur. Toch maken specifieke aanwijzingen, zoals bijzondere bewustzijnservaringen, veranderend gedrag en taalgebruik ons erop attent dat ziekte of ouderdom overgaan in een voorbereiding op de dood. In haar lezing vertelt Ineke over de stervende die zich voorbereidt, over hoe een sterfproces kan verlopen en hoe diepgaand betekenis kan worden gevonden in sterven. Zij gaat daarbij in op de gelaagdheid van het stervensproces, op visioenen, coïncidenties, ongewone transcendente fenomenen en betekenisvolle ervaringen die mensen lijken aan te sporen om onafgemaakte zaken af te ronden voordat zij sterven. Deze zogeheten levenseinde-ervaringen worden als troostrijk en geruststellend ervaren en lijken te duiden op een overgang naar een andere vorm van bestaan.

Ineke Koedam studeerde aan de Universiteit voor Humanistiek, werkt in een hospice, begeleidt werkers in de terminale zorg en is mede-oprichter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven.

	HOME/ PROGRAMMA	\| Landgoedhotel Woodbrooke \| RETRAITE \| ROUTE \|
		Levenskunst tot op hoge leeftijd Datum: zaterdag 11 november 2017 – zondag 12 november 2076 Inleiders: Frits de Lange, Ineke Koedam-Visser Gastheer: Bart van der Elst In maart 2015 organiseerde de Vereniging Woodbrookers een weekend met de titel 'De laatste levensfase en het zelfgekozen levenseinde', en in november 2016 stond 'Levenskunst tot het einde toe' centraal. Het waren zeer waardevolle bijeenkomsten - met veel deelnemers - rond het thema dat zo dicht bij ons staat. En de behoefte bleek steeds groot om samen verder te praten over 'Hoe doe je dat, het leven 'leven' ook als het naderende levenseinde moeilijk en zwaar wordt?'Op 11 en 12 november 2017. Programma Zaterdag 11 november 09.30 uur Aankomst 11.00 uur Kennismaking in de bibliotheek 12.30 uur lunch 14.00 uur inleiding door Prof. Dr. Frits de Lange 'Tot het einde levend', aansluitend uitwisseling en gesprek 18.00 uur diner 19.30 uur inleiding door Ineke Koedam - Visser 'Troostrijke ervaringen bij het levenseinde', aansluitend uitwisseling en gesprek Zondag 12 november v.a. 08.00 uur ontbijt 09.30 uur stilte 10.30 uur voortgang gesprekken met Bart van der Elst en afsluiting 12.30 uur lunch, aansluitend vertrek -.-.-.- Prijzen Eenvoudige kamer € 145,- Tweepersoons luxe kamer € 152,- Eénpersoons luxe kamer € 170,- Woodbrookersleden ontvangen een korting van 10%. De bijeenkomst gaat door bij een minimale deelname van twaalf deelnemers en een aanbetaling van 15 euro voor 1 november 2017, overgemaakt op NL 57 INGB 0000930000 t.n.v. Vereniging Woodbrookers onder vermelding '11-12 november 2017'. Als u zich opgeeft via e-mail, verzoeken wij u uw voorkeur voor een slaapaccommodatie (eenvoudig of luxe) kenbaar te maken en eventuele dieetwensen. Opgave bij Vereniging Woodbrookers Barchem, masondorp@solcon.nl Info: Bart van der Elst 0343-413039 Van Frits de Lange Tot het einde toe levend De ouderdom komt met gebreken, en steeds meer naarmate we ouder worden. De medisch-technologische vooruitgang heeft in dit opzicht een dubbel effect: ze houdt ons langer in leven, maar maakt het langere leven ook zwaarder. De hoge ouderdom wordt voor veel mensen tot een last, zo dat sommigen er liever voor die tijd 'uitstappen'. Hoe sta jij in het leven in het zicht van de dood? Kun je je daarop voorbereiden? En hoe doe je dat dan? Onze cultuur kan slecht omgaan met deze vragen: moderne mensen staan met de rug naar de dood. Dat is aan de ene kant ook goed: elk mens is tot aan het einde levend. Toch maakt het ons ook monddood, als het eropaan komt. Gelukkig lijkt er een wending plaats te vinden en wordt het sterven steeds meer bespreekbaar. In praktische zin, in overleg met de arts: hoe zal het gaan, en hoe wil ik het liefst dat het gebeurt? En laat ik de dood over mij heen komen, of neem ik de regie? Maar ook existentieel wordt de dood voorwerp van gesprek: wat betekent doodgaan voor mij? Ben ik er klaar voor? Zo leef je naar het einde toe. Ieder mens doet dat op een eigen manier. Zoals je in het leven staat, zo nader je ook de dood. Kun je doodgaan dan leren, bestaat er ook zoiets als stervenskunst? De middeleeuwen hadden er een kerkelijk handboek voor, maar wij moeten een eigen weg hierin zoeken. Hoe dan ook, sterven kun je maar één keer doen. Je kunt wel de kunst afkijken van hen die je zijn voorgegaan. Rolmodellen, die hebben voorgedaan wat het betekent om tot het einde toe te leven. Frits de Lange, ethicus en theoloog, is verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen. Tevens is hij hoogleraar in Stellenbos in Zuid Afrika. Van Ineke Koedam Troostrijke ervaringen bij het levenseinde De dood is een bij uitstek persoonlijke belevenis, gekleurd door eigen ervaringen, overtuigingen en cultuur. Toch maken specifieke aanwijzingen, zoals bijzondere bewustzijnservaringen, veranderend gedrag en taalgebruik ons erop attent dat ziekte of ouderdom overgaan in een voorbereiding op de dood. In haar lezing vertelt Ineke over de stervende die zich voorbereidt, over hoe een sterfproces kan verlopen en hoe diepgaand betekenis kan worden gevonden in sterven. Zij gaat daarbij in op de gelaagdheid van het stervensproces, op visioenen, coïncidenties, ongewone transcendente fenomenen en betekenisvolle ervaringen die mensen lijken aan te sporen om onafgemaakte zaken af te ronden voordat zij sterven. Deze zogeheten levenseinde-ervaringen worden als troostrijk en geruststellend ervaren en lijken te duiden op een overgang naar een andere vorm van bestaan. Ineke Koedam studeerde aan de Universiteit voor Humanistiek, werkt in een hospice, begeleidt werkers in de terminale zorg en is mede-oprichter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven.